Het Oude Centrum
Spinoza monument, huis & graf
Huis
Benedictus de Spinoza (Amsterdam 1632, Den Haag 1677) was een invloedrijke Nederlandse filosoof met Sefardisch-Joodse achtergrond. Hij creëerde een baanbrekende filosofie die theologie afwees en vertrouwde op de kracht van de rede. Zijn standpunt tegen profetie en zijn als atheïstisch beschouwde denkbeelden leidden tot een langdurig verbod op zijn geschriften. Zijn kritiek op traditionele religie en zijn verdediging van vrijheid van denken hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van seculiere en tolerante samenlevingen. Zijn ideeën hebben sporen nagelaten in de filosofie, politiek en het streven naar intellectuele vrijheid.
Toen Spinoza vanuit Voorburg in Den Haag neerstreek huurde hij aan de Stille Veerkade 32 een kamer die voor hem al gauw te duur bleek. Het huis met klokgevel staat er nog. In mei 1670 verhuisde Spinoza naar een dakkamer aan de Paviljoensgracht 72. Het huis was in 1646 gebouwd door de schilder Jan van Goyen.
Graf
Op 25 februari 1677 vertrok vanaf de Paviljoensgracht een begrafenisstoet die bestond uit zes koetsen. De slinger ging naar de Nieuwe Kerk aan het Spui, waar het lichaam van Spinoza werd bijgezet in huurgraf nr. 162. Dit graf lag in de nabijheid van het graf van de vermoorde raadpensionaris Johan de Witt en zijn broer Cornelis, dat dateerde uit het Rampjaar: 20 augustus 1672. De keuze om Spinoza te begraven in deze protestantse kerk was het gevolg van een banvloek die in 1656 was uitgesproken door zijn eigen Joodse gemeenschap in Amsterdam. Hierdoor was het onmogelijk om hem op een Joodse begraafplaats te begraven.
Na de ruiming van het huurgraf in 1738 werd Spinoza’s gebeente mogelijk verspreid onder de grond van de kerktuin. In de loop der tijd groeide het ongenoegen binnen een netwerk van Spinozisten over deze situatie, en uiteindelijk werd er achter de kerk een gedenksteen opgericht. Als eerbetoon aan Spinoza ter gelegenheid van zijn 250ste sterfdag onthulde Johan Carp op 21 februari 1927 een grafsteen met een Latijns opschrift, dat vertaald kan worden als: “Dit stuk aarde bedekt het lichaam van Benedictus de Spinoza, ooit begraven in de Nieuwe Kerk.” Boven deze inscriptie prijkt het gebeitelde ovale zegel van Spinoza met het woord “CAUTE.” (Voorzichtig.)
Monument
Op 21 februari 1877 werd in Den Haag een bijeenkomst georganiseerd ter herdenking van de tweehonderdste sterfdag van Benedictus de Spinoza. Het initiatief voor deze viering kwam van een comité met als voornaamste doel het plaatsen van een standbeeld voor de filosoof bij zijn voormalige woonhuis aan de Paviljoensgracht.
Gedurende lange tijd was Spinoza’s gedachtegoed, dat als ‘atheïstisch’ werd beschouwd, genegeerd en veroordeeld door de protestantse gemeenschap. Echter, vanaf het einde van de 18e eeuw begon er langzaam maar zeker een herwaardering van zijn vrijdenkende ideeën te ontstaan. Het comité beschouwde de oprichting van een standbeeld als de kroon op zijn herstel in de geschiedenis. In 1967 kreeg het standbeeld de status van Rijksmonument (nummer 17872) en werd het opgenomen in het Monumentenregister vanwege zijn grote waarde op het gebied van archeologie en kunstgeschiedenis.
Het Oude Centrum
Wijkinloop
De Wijkinloop is elke donderdag van 16:00 tot 19:00 uur op Paviljoensgracht 56